Applications Invited for Special Education Diploma Courses at CRC Sundernagar, Himachal Pradesh

The Composite Regional Centre for Skill Development, Rehabilitation & Empowerment of Persons with Disabilities (CRC), Sundernagar — the only government-run institution of its kind in Himachal Pradesh — is inviting applications for admission to two-year diploma courses in special education related to disability. These courses are recognized by the Rehabilitation Council of India (RCI), New Delhi.

The aim of these courses is to train special educators in the areas of visual impairment, hearing impairment, multiple disabilities, and intellectual & developmental disabilities, thereby promoting inclusive education. 

CRC Sundernagar functions under the National Institute for the Empowerment of Persons with Visual Disabilities (NIEPVD), Dehradun, which is an autonomous body under the Department of Empowerment of Persons with Disabilities, Ministry of Social Justice & Empowerment, Government of India.

Key Features of the Courses:

• As per ministry guidelines, no tuition fee is charged from students with disabilities, wards under the care of persons with disabilities, and other eligible students.

• Eligible candidates can avail scholarships under the National Scholarship Scheme.

• The primary objective of the courses is to promote inclusive education and address the shortage of trained special educators in society.

• The Supreme Court has mandated the appointment of at least one special educator in every school.

• Inclusive education has also been prioritized under the New Education Policy (NEP).

Employment Opportunities:

After successful completion of the course, candidates will have ample job opportunities as special educators, rehabilitation workers, or coordinators in government and private schools, inclusive education programs, special schools, NGOs, and rehabilitation centers. These courses are also suitable for those seeking self-employment.

Admission Process & Eligibility:

• Admission will be merit-based and conducted by the Rehabilitation Council of India (RCI), New Delhi.

• Applicants must select the course of their interest and choose the Centre Code “HP01” while applying.

• Last date for online application: July 12, 2025

• Minimum Qualification: 10+2 pass with at least 50% marks.

• A relaxation of 5% marks is provided for candidates belonging to Persons with Disabilities (PwDs), Scheduled Castes (SC), and Scheduled Tribes (ST).

For more information and to apply: Interested candidates may visit the official website of CRC Sundernagar: https://crcsundernagar.nic.in

हिमाचल प्रदेश के CRC सुंदरनगर में विशेष शिक्षा पाठ्यक्रमों में प्रवेश हेतु आवेदन आमंत्रित

ऑनलाइन आवेदन की अंतिम तिथि: 12 जुलाई, 2025

सुंदरनगर

हिमाचल प्रदेश के एकमात्र सरकारी संस्थान समेकित क्षेत्रीय कौशल विकास, पुनर्वास एवं दिव्यांगजन सशक्तिकरण केंद्र (CRC), सुंदरनगर द्वारा दिव्यांगता से संबंधित विशेष शिक्षा के दो वर्षीय डिप्लोमा पाठ्यक्रमों में प्रवेश हेतु आवेदन आमंत्रित किए जा रहे हैं। ये पाठ्यक्रम भारतीय पुनर्वास परिषद (RCI), नई दिल्ली से मान्यता प्राप्त हैं।

इन पाठ्यक्रमों का उद्देश्य दृष्टिबाधितार्थ, श्रवणबाधितार्थ, बहुविकलांगता तथा बौद्धिक एवं विकासात्मक दिव्यांगता से संबंधित क्षेत्रों में विशेष शिक्षकों का प्रशिक्षण देना है, ताकि समावेशी शिक्षा को बढ़ावा मिल सके। CRC सुंदरनगर, राष्ट्रीय दृष्टि दिव्यांगजन सशक्तिकरण संस्थान (NIEPVD), देहरादून के अधीन संचालित होता है तथा यह संस्थान दिव्यांगजन सशक्तिकरण विभाग, सामाजिक न्याय एवं अधिकारिता मंत्रालय, भारत सरकार के प्रशासनिक नियंत्रण में कार्य करता है।

पाठ्यक्रम की प्रमुख विशेषताएँ

• मंत्रालय के निर्देशानुसार, दिव्यांग विद्यार्थियों, दिव्यांग अभिभावकों की देखरेख में रह रहे पाल्यों एवं अन्य पात्र छात्रों से शिक्षण शुल्क नहीं लिया जाता।

• राष्ट्रीय छात्रवृत्ति योजना के अंतर्गत पात्र विद्यार्थियों को छात्रवृत्ति उपलब्ध कराई जाती है।

• पाठ्यक्रमों का मुख्य उद्देश्य समावेशी शिक्षा को बढ़ावा देना एवं समाज में विशेष शिक्षकों की कमी को दूर करना है।

• सुप्रीम कोर्ट के निर्देशानुसार प्रत्येक विद्यालय में एक विशेष शिक्षक की नियुक्ति अनिवार्य है।

• नई शिक्षा नीति (NEP) में भी समावेशी शिक्षा को विशेष प्राथमिकता प्रदान की गई है।

 रोज़गार की संभावनाएँ

इन पाठ्यक्रमों को पूर्ण करने के पश्चात अभ्यर्थियों को सरकारी व निजी विद्यालयों, समावेशी शिक्षा कार्यक्रमों, विशेष विद्यालयों, गैर-सरकारी संगठनों (NGOs) तथा पुनर्वास केंद्रों में विशेष शिक्षक, पुनर्वास कर्मी अथवा समन्वयक जैसे पदों पर रोज़गार के उत्तम अवसर उपलब्ध होते हैं। इसके अतिरिक्त, ये पाठ्यक्रम स्वरोज़गार हेतु भी उपयुक्त हैं।

प्रवेश प्रक्रिया एवं पात्रता

• प्रवेश प्रक्रिया मेरिट आधारित है, जिसे भारतीय पुनर्वास परिषद, नई दिल्ली द्वारा संचालित किया जा रहा है।

• आवेदन करते समय अभ्यर्थी को अपनी रुचि अनुसार पाठ्यक्रम का चयन करना होगा तथा केंद्र कोड “HP01” का चयन अनिवार्य है।

• ऑनलाइन आवेदन की अंतिम तिथि: 12 जुलाई, 2025 है।

• न्यूनतम शैक्षणिक योग्यता: 12वीं कक्षा उत्तीर्ण (न्यूनतम 50% अंक के साथ)

• दिव्यांगजन, अनुसूचित जाति (SC) एवं अनुसूचित जनजाति (ST) वर्ग के अभ्यर्थियों को 5% अंकों की छूट दी जाएगी।

अधिक जानकारी एवं आवेदन हेतु: इच्छुक अभ्यर्थी विस्तृत जानकारी प्राप्त करने एवं आवेदन हेतु CRC सुंदरनगर की आधिकारिक वेबसाइट पर विजिट करें: https://crcsundernagar.nic.in

ਸੀਆਰਸੀ ਸੁੰਦਰਨਗਰ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਖੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਮੰਗੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ

ਔਨਲਾਈਨ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦੀ ਆਖਰੀ ਮਿਤੀ: 12 ਜੁਲਾਈ, 2025

ਸੁੰਦਰਨਗਰ

ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੁਆਰਾ, ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਖੇਤਰੀ ਕੌਸ਼ਲ ਵਿਕਾਸ, ਪੁਨਰਵਾਸ ਅਤੇ ਦਿਵਯਾਂਗਜਨਾਂ ਦਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਣ ਕੇਂਦਰ (ਸੀਆਰਸੀ), ਸੁੰਦਰਨਗਰ, ਦਿਵਯਾਂਗਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਲਈ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਮੰਗੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੋਰਸ ਭਾਰਤੀ ਪੁਨਰਵਾਸ ਪਰਿਸ਼ਦ  (ਆਰਸੀਆਈ), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ।

ਇਹਨਾਂ ਕੋਰਸਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਹੀਣ, ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ, ਮਲਟੀਪਲ ਅਪੰਗਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸਬੰਧੀ ਦਿਵਯਾਂਗਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਸੀਆਰਸੀ ਸੁੰਦਰਨਗਰ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਫਾਰ ਐਂਪਾਵਰਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਪਰਸਨਜ਼ ਵਿਦ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਡਿਸਏਬਿਲਿਟੀਜ਼ (ਐਨਆਈਈਪੀਵੀਡੀ), ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਦਿਵਯਾਂਗਜਨ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਣ ਵਿਭਾਗ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਕੋਰਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ:

• ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿਵਯਾਂਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਦਿਵਯਾਂਗ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਹੇਠ ਰਹਿ ਰਹੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਯੋਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਟਿਊਸ਼ਨ ਫੀਸ ਨਹੀਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ।

• ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ ਯੋਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

• ਕੋਰਸਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।

• ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

• ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ (NEP) ਵਿੱਚ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ:

ਇਹਨਾਂ ਕੋਰਸਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਸਕੂਲਾਂ, ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਕੂਲਾਂ, ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ (NGOs) ਅਤੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਪਕ, ਪੁਨਰਵਾਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਜਾਂ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ‘ਤੇ ਉੱਚ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਕੋਰਸ ਸਵੈ-ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਵੀ ਢੁਕਵੇਂ ਹਨ।

ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ:

• ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਮੈਰਿਟ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁਨਰਵਾਸ ਪਰੀਸ਼ਦ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

• ਅਪਲਾਈ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਰਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਕੋਡ “HP01” ਦੀ ਚੋਣ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

• ਔਨਲਾਈਨ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦੀ ਆਖਰੀ ਮਿਤੀ: 12 ਜੁਲਾਈ, 2025 ਹੈ।

• ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ: 12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪਾਸ (ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 50% ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ)

• ਦਿਵਯਾਂਗਜਨ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ (SC) ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਨਜਾਤੀ (ST) ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ 5% ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਛੋਟ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ: ਇੱਛੁਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇਣ ਲਈ CRC ਸੁੰਦਰਨਗਰ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ: https://crcsundernagar.nic.in